Bona lingvoを読む（エスペラント）

Por UN kaj por Monda Organizo pri Sano mi laboris sur la kvin kontinentoj (aŭ pli ĝuste mondopartoj, ĉar mi laboris en Guam, en Nov-Zelando, en Japanio, kiujn nomi kontinentaj estus ne rigore). Preskaŭ ĉie mi kontaktis kaj renkontis esperantistojn. Al la grandega bonŝanco tiel povi vojaĝi kaj labori en lokoj al mi fremdaj aldoniĝas plia: mi ofte estas invitata al esperanto-aranĝoj, ĉu por gvidi lingvokurson, ĉu por instrui pri tio aŭ tio ĉi, ĉu por prelegi, eĉ (ĉiaj ŝatoj ekzistas en la homaro) por kanti. Krome, mi ricevas dekon aŭ dekduon da esperantlingvaj leteroj ĉiusemajne, pri temoj plej diversaj, de psikologia problemo ĝis la politika organizo de Svislando tra demandoj prilingvaj kaj komentoj pri mia verkado. Fine, ĉiaspecaj landaj, lokaj kaj fakaj grupoj aŭ asocioj regaladas min per siaj bultenoj, ofte modestaj amatoraĵoj, kelkfoje broŝuro aŭ revuo plej bele presita.

国連と世界保健機関のためにわたしは、五大陸で働いてきました。（もっと正確にいえば、世界の地域です。大陸と称するには適当でないグアム、ニュージーランド、日本で、わたしは仕事をしてきたのですから）ほとんどの場所で、わたしは、エスペランティストたちと接触し、出会ってきました。わたしには馴染みのない場所で旅行したり仕事ができたことは、素晴らしい幸運が重なります。しばしば、エスペラントの催し物に招待されました。エスペラント講座の指導をするためだったり、あれやこれやを教えるためだったり、講演のためだったり、（人類の中ではあらゆる評価を受けている）歌うためであったり。ほかにも、エスペラントの手紙を毎週、十数通も受け取っていました。心理的な問題から言語についての質問やわたしの著作についてのコメント、そしてスイスの政治機構についてに至るまで、実に様々なテーマのでした。ついには、あらゆる国や地域、専門家のグループや団体は、自分たちの会報、しばしばあマチュアのもの、パンフレット、また数度は、とても美しく印刷されている専門雑誌で、わたしをもてなしてくれたものです。

regali

もてなす

bulteno

会報

---

Rezulte, mi havas bonan, ĉiutagan kontakton kun la lingvo, tia, kia la ordinaruloj ĝin uzas. El 1000 kontaktoj miaj kun esperantistoj el la tuta mondo, 999 ja estas kun senprestiĝaj lingvouzantoj, kaj nur unu kun akademiano, gramatikisto aŭ verkisto. La konkludo, al kiu tiu sperto min kondukas, eble aperos al vi plej banala: esperanto ekzistas.

結果的に、私は普通の人たちが使ったいるエスペラントとの良いふれあいを毎日持つことが出来ました。全世界のエスペランティストたちとの接触が１０００だとすれば、まさに９９９が無名のエスペラントの使用者でしたし、残りのたった１だけがアカデミー会員、文法学者、作家です。この体験によって導かれた結論（エスペラントは存在する）は、おそらくあなた達にはごく当たり前のことかもしれません。

konkludo

結論

banala

あふれた

---

Kion tio signifas? Ke ĝi estas reala lingvo, matura, firmiĝinta en kolektivo, kiu ĝin uzadas tute kontentige. Ke ĝi estas fleksebla, forta, kapabla. Ke ĝi estas komparebla kun la franca kaj la indonezia, la nederlanda kaj la hebrea, lingvoj tre malsamaj, ĉiu je malsama epoko de sia vivovojo, kaj sekve kun propraj mankoj (kiuj kaŭzas la suferojn de la tradukistoj!), sed ĉiu kun sufiĉaj rimedoj por respondi al la normalaj bezonoj de komunikado. En tiu reale uzata esperanto radikas la lingvo, kiun mi nomas bona.

これはどういう意味でしょうか？エスペラントは現実の言語であって、満足して使っている共同体の中では成熟してしっかりした言語であるということ。エスペラントは柔軟で、力強く、有能であるということ。エスペラントは、フランス語やオランダ語やヘブライ語など全く異なる諸言語とも肩を並べるものです。それぞれの言語はそれ自らの歴史の異なる時代にあって、それ自身の欠点を伴っています（それこそが翻訳者たちの苦しみの原因となるのですが…）。しかし、それぞれの言語は、普通の伝達の必要性に答えるために、十分な手段をもっているのです。

fleksebla

柔軟な

komparebla

比べられる

rimedo

手段

---

En ĝi kuŝas mia normo. Mi rifuzas serĉi normon ĉe aŭtoritatoj, ĉar mi kredas esperanton esence demokratia. Zamenhof ja rezignis posedrajton super la lingvo, li al ĝi ne donis nomon, li rifuzis, ke oni nomu lin kreinto de la lingvo, sed akceptis nur la titolon “iniciatinto”; krome, estas klare, laŭ multaj liaj diroj, ke li fidis la ĝustecon de kolektiva, anonima disvolvo, kaj ne individuajn decidojn, arbitrajn per sia naturo mem. Li diris ekzemple:

その中に私の基準はあるのです。エスペラントは本質的に民主主義的である信じているので、権威の中に基準を求めることは真平ごめんです。まさにザメンホフこそ、エスペラント全般に対する著作権を放棄したのです。彼は、エスペラントに対する基準を与えず、その言語の創作者と呼ばれることを拒否しましたが、「創始者」という肩書だけは受け入れました。その他にも、多くの彼の言葉によると、自分自身の性質だけで気ままに決めていくものではなく、匿名でしかも集団で展開してくことの正しさを明らかに信頼していました。例えば、彼はこのように語っています。

normo	基準	rezigni	放棄する	anonima	匿名の
kolektiva	集団的な	disvolvo	展開	arbitra	任意の

---

“La sola celo, kiun la Fundamento havas, estas nur: gardi la lingvon kontraŭ anarĥio, kontraŭ reformoj arbitraj kaj personaj (...), kontraŭ forĵetado de malnovaj formoj, antaŭ ol la novaj estos sufiĉe elprovitaj kaj tute definitive kaj sendispute akceptitaj.” (L. L. Zamenhof, Lingvaj Respondoj, n-ro 144, Marmande: Esperantaj Francaj Eldonoj, 1962, p. 114‒115. La emfazitajn vortojn substrekis Zamenhof mem.)

「『エスペラントの基礎』がもつ唯一の目的は、無政府状態や、個人が勝手気ままに改良してしまうことから、（すなわち…）新しい形が十分に試されて、全員が一致して最終的に受け入れられる前に、古い形体を放棄してしまうことから、守ることだけなのです。（ザメンホフの「言語の応答」第１４４号《１９６２年出版、仏・マルマンド、エスペラント版》、114-115頁。ザメンホフ自身がこの部分を力説していました。）

anarĥio(anarkio)

無政府状態

forĵetado

放棄

elprovita

試し尽くされた

---

En tiu sama respondo, li montras, ke la lingvo
“devas trabati al si la vojon ne per ia potenca dekreto, sed per laborado de amasoj” (L. L. Zamenhof, samloke, p. 115).

同じく「応答」の中で彼は次のように表しています。
「（エスペラントは）なんらかの強力な指導によってではなく、大衆の事業によって、その道を自ら切り拓かなければならないのです」（ザメンホフ、同、115頁）

trabati

切り拓く

---

Tiu laborado de amasoj okazis, kaj ni nun disponas lingvon, antaŭ kiu, miaopinie, la plej konvena sinteno estas respekti ĝin. La opinioj de Zamenhof estas estimindaj kaj multon ni povas ĉerpi ĉe li, sed li ne plu estas aŭtoritato, en tiu senco, ke oni severe sekvu lian lingvouzon. La lingvo ja ŝanĝiĝis. Ekzemple, li ĝenerale diris evolucio. Sed la kolektivo tiusence nun preskaŭ ĉiam diras evoluo, kaj sentas ĉi-lastan formon pli tipe esperanta ol la malnoviĝintan evolucio. Tial evoluo estas por mi nuntempe pli bona formo. Pro la sama kialo mi preferas komenti al la zamenhofa komentarii, rezulto al lia rezultato kaj spontana al la oficiala spontanea. Kiam du formoj ŝajnas al mi egale uzataj en la kolektivo, mi alprenas la pli mallongan.

大衆の事業は（すでに）行われており、今ではその言語を私たちは自由に使えるのです。私の意見では、その言語の前で最も適切な振る舞いとはその言語を尊重することです。ザメンホフの意見は尊敬すべきですし、彼から多くのことを学ぶことができますが、彼の言語の使い方に厳格に従わなければならないという意味での権威では、もはやないのです。エスペラントはまさに変化してきました。例えば、彼は普通、「evolucio＝進化」と言いました。しかしエスペラントの共同体で今は、この意味でほとんどいつも「evoluo＝進化」と言っていますし、この最新の語形を古くなったしまった「evolucio」よりも、より典型的なエスペラントだと感じているのです。したがって現在、私にとって「evoluo」が、より良い語形です。同じ理由で、ザメンホフ的な「komentarii＝注釈をつける」よりも、「komenti＝論評する」の方を、好んでいます。また、ザメンホフの「rezultato＝結果」よりも「rezulto＝結果」を、公式的な「spontanea＝自発的な」よりも「spontana＝自発的な」の方を好みます。２つの語形が、エスペラントの共同体の中で、同じように使われているように思える場合は、私は、より短い方を取ります。

estiminda

尊敬すべき

---

Simile, mi respektas PIV pro ĝiaj tre multaj kaj laŭcele aranĝitaj citaĵoj, sed mi ne akceptas ĝiajn difinojn kaj preskribojn, se ili ne spegulas la ĝeneralan uzadon (PIV rekomendas elekti ami en kazoj, kiam la ege plej multaj lingvanoj uzas ŝati, aŭ Izraelio, malgraŭ la ĝenerale uzata formo – ankaŭ en la lando mem – Israelo). La opiniojn de Zamenhof, same kiel tiujn de Kalocsay kaj Waringhien, aŭ tiujn de Haupenthal kaj de Diego, aŭ tiujn de Rikardo Ŝulco, aŭ ankaŭ tiujn de Piron aŭ Valano, mi povas trovi interesaj, sed, laŭ mia konceptado, ili havas neniun povon difini, kiamaniere oni esprimu sin.

同じように、目的に沿って整理された膨大な引用文のあるPIV（図解入りエスペラント大辞典）を尊重はします。しかし、もしそれが常用の使用法を反映していなければ、わたしは、その定義や規定などを受け入れません（PIVは、ほとんどの使用者が「ŝati」を使っている時に、「ami」を選択することを奨励しています。あるいは、「Izraelio＝イスラエル」。これも、「Israelo」が常用の形であり、その国自身が使っているにも関わらず…）。私は、ザメンホフの見解を、同じように、ハウペンタールやカロチャイ*1やバランギャン*2、または、ハウペンタール*3やデ・ディエゴ*4、あるいはリカルト・シュルツ*5、また、ピロン*6やバラーノ*7のような見解を、ためになると評価します。が、しかし、私の概念から言えば、彼らは、人々がどのように自分を表現するのかを、決して定めることなどできるはずはありません。

laŭcele

目的に沿った

preskribo

規定

konceptado

概念形成

---

Okazas, ke tiaj homoj (inkluzive min) alprenas tonon aŭtoritatan, kvazaŭ ili havus ian ĉielan komision deklari, kio estas ĝusta kaj kio malĝusta. Sed ne lasu tiun maskon influi vin. Estas konata tekniko, cetere ofte nekonscia kaj purintenca, de vendistoj kaj politikistoj: por trudi ion, oni parolu, kvazaŭ oni havus kompetentecon, potencon, kaj scius pli bone ol la aliaj. Tia pretendata aŭtoritato impresas. Sed same kiel, “por ke lingvo estu internacia, ne sufiĉas nomi ĝin tia”, same pri lingvaj punktoj, por havi la povon decidi por la aliaj, ne sufiĉas tiun arogi al si. Nur la sumo de la spontanaj decidoj de tiuj, kiujn Zamenhof nomis la amasoj, fakte difinas la lingvon.

このような人たちは、私も含めて、まるで何か天からの使命を持っているかのように、何が正しいのか間違っているのかを宣言する権威主義的な傾向になってしまいます。しかしその外見に騙されてはいけません。それは、セールスマンや政治家たちの有名な手法であり、時には無意識的だったり、また純粋に故意だったりするやり方は、何かを押し付けるためにのものです。いわば、まるで（なにかの）資格や権力を持っており、また他の人たちよりも、もっと知識があるかのような手口です。このように自己主張する権威は、強い印象をあたえます。しかし、「言語は国際的であるために、そのように（国際的と）名付けるだけでは不十分」というのと同じく、言語的観点について、他の人のことまで決定する力を持つために、それを、勝手にわが物とすることは満足いくものではありません。ザメンホフが大衆と呼んでいる自発的な決定の総計こそが、実際に、その言語（の内容）を決めてゆくものなのです。

deklari	宣言する	trudi	押し付ける	kompetenteco	資格
potenco	勢力	arogi	勝手にわが物とする	spontana	自発的な

---

Bedaŭrinde, la afero estas pli kompleksa ol la ĉi-supraj linioj povus pensigi. Homoj ja estas ege imitemaj. Ili bezonas modelojn. La kolektivo do serĉas, ĉe tiu aŭ tiu ĉi, ekzemplojn de bona lingvo. Tial okazas subtila ludo reciprok-influa: la kolektivo serĉas modelojn ĉe verkistoj aŭ belparolantoj, sed akceptas imiti nur tiujn, kiuj uzas la lingvon konforme al ĝia sento pri ĝi. Por esti akceptitaj, aŭtoroj kaj paroladistoj do devas mem senti, kian lingvon la kolektivo preferas, kaj kapabli uzi ĝin. Se ili ne respektas la lingvosenton de la kolektivo, ili restas surborde. Ili ne trovas lokon en la fluo de la ĝenerala evoluo. Malmultaj verkistoj tion komprenis, bedaŭrinde. La plimulto uzas lingvon, kiu ne respondas al la deziroj de la lingvanaro. Rezulte, ties sopiro, apenaŭ konscia, esprimata nur malofte, sed profunda kaj vera, plu vibras senresponde.

残念なことに、前の行で考察しているよりも、実際はもっと複雑です。人間というものはとても模倣好きなのです。彼らにはモデル（手本）が必要です。（エスペラントの）共同体は、あちらこちらで良い言語の例文を探しています。ですから、相互に影響しあう微妙なゲームが行われているのです。すなわち、共同体の皆さんは、著作家たちや美しい言葉で話す人たちのところで見本を探しています。しかし彼らは、それについての気持ちに従って、その言葉遣いを使うその人たちだけを受け入れて見習っています。受け入れられるために、作家や講演者たちは、共同体の人たちはどのような言葉遣いを好むのかを自ら意識しなければなりませんし、それを自ら使わなければならないのです。もし、彼らが共同体の言語意識を尊重しなければ、岸の上に取り残されることになります。彼らは全体の発展の流れの中で、居場所を見いだせません。残念なことに、ほんのわずかの作家しか、そのことを理解していません。大多数の作家たちは、その言語集団の要望に応じない語法を使っているのです。結果的に、その人たちの憧れは、まれにしか表現されず、ほとんど意識されないものですが、深遠であり真実なのですが、それは、なんの反応もなく震えているのです。

subtila

微妙な

konforme al〜に従って

lingvo

言葉づかい,語法

---