LA SPIRITO DE LA LINGVO（言語の精神 その４） 
La spirito de la lingvo（言語の精神）
本文
La ĉi-supron mi enmetis, ĉar mi ne scias, kiamaniere sentigi al vi, kio estas la spirito de lingvo. Tiu nepovo mia fontas ĝuste el tio, ke temas pri lingva aspekto rilata al la dekstra cerbo kaj sekve ne alirebla per la rigoraj metodoj de la alia duonsfero, kiuj ebligas analizon. Temas pri io nedifinebla, kio rilatas kun la identeco de lingvo. Aliro per ekzemploj plej taŭgos ĉi-okaze.
訳
あなた達に「言語の精神とは何か」を感じてもらう方法がわからなかったので、前述の項目を入れました。なぜ私にはできないかというと、右脳にも関係し、しかも分析可能な左脳の厳格な方式を使ってもなおアクセスできない言語のかたちがテーマになっているからです。「言語の本質と関係するものとは一体何か」を定義できない何ががあるのです。この際、例を挙げてのアプローチがもっとも妥当だと思います。
語彙
| alirebla | アクセス可能な |
本文
Se mi diras li trovis trafan vortigon por elturni sin, mi uzas frazon, kiun la plimulto sentas pli tipe esperanta, ol li elektis vortojn, kiuj estis efikaj, por ke li povu savi sin el la ĝena situacio. Simile, tiuepoke li vigle sportis impresas pli esperante ol en tiu epoko li praktikis sporton kun vigleco. Fakte, ankaŭ la esprimo, kiun mi ĵus spontane uzis, impresas pli esperante, verŝajne estos konsiderata de multaj kiel pli kontentige esperanta ol estus la vortoj donas impreson de pli esperanta frazo.
訳
私が「 li trovis trafan vortigon por elturni sin」（彼が回避するために的を得た言葉を見つけた）という時、「li elektis vortojn, kiuj estis efikaj」よりも、多くの人たちがよりエスペラントの典型だと感じる文章を使います。それは彼が煩わしい状況から自らを救おうとするからです。同じように、「tiuepoke li vigle sportis 」の方が、「en tiu epoko li praktikis sporton kun vigleco」よりもエスペラント的との印象を与えます。実際、いま私が自然と使っているこの表現もまたエスペラント的なのです。おそらく「la vortoj donas impreson de pli esperanta frazo」とするよりも、「la esprimo impresas pli esperante」の方がおそらくエスペラント的で満足いくものとみなされるのでしょう。
語彙
| kontentige | 満足に |
本文
Bone komprenu min. Mi ne diras, ke, en ĉiu el tiuj tri ekzemploj, la dua frazo ne estas en esperanto, aŭ eĉ en bona esperanto. Ĝi ĉiufoje estas en neriproĉebla lingvo. Mi nur diras, ke, laŭ mia sperto, se vi demandos al homoj el diversaj nacioj, kiun el pluraj similaj frazoj ili sentas lingve plej kontentiga, la plimulto montros preferon por tiuj konstruitaj kiel la tri unuaj.
訳
よく理解して下さいね。この三つの例文の中で二番目のフレーズはエスペラントとしてでもなく、良いエスペラントでもないと、私は言いません。それぞれは非の打ち所のない言い方です。私の体験からいえば、様々な国の人々に、これら類似したフレーズの中で言語的に最も満足のいくものはどれですか、と質問すると、（三つとも）はじめのフレーズのように組み立てられたものが好きだと答えます。
語彙
| neriproĉebla | 非の打ち所のない |
本文
Se nun ni rigardos pli detale tiujn tri ekzemplojn, evidentiĝos, ke la tri frazoj, kiuj impresas malpli esperantece, havas strukturon pli similan al tiuj de la eŭropaj lingvoj, almenaŭ de tiuj, pri kiuj mi scias sufiĉe por povi kompari. Ekzemple, en tiu epoko konformas al la maniero, laŭ kiu la eŭropaj lingvoj el la hindeŭropa familio esprimas tian tempoesprimon: prepozicio + montra vorto + substantivo. La unuvorta adverba strukturo (tiuepoke) ne retroviĝas, tiakaze, en la koncernaj lingvoj. Tial mi diras, ke la spirito de lingvo rilatas al ĝia identeco. Ĝin kunformas la ecoj, kiuj estas tipaj, karakterizaj, unikaj.
訳
もし今、これら三つの例文をもっと詳細に検討すると、エスペラントとしての印象の少ない三つのフレーズは、ヨーロッパ言語（私が比較するために十分に知っているほとんどの言語）に類似した構造をもっていることが明白になります。例えば、「en tiu epoko 」は、インド・ヨーロッパ語族のヨーロッパ言語の時間表現「前置詞＋指示詞＋名詞」という方式に一致しています。一語からなる副詞構造「tiuepoke」は、この場合、関係する言語の中には見当たりません。ですから「言語の精神とはその言語の身元に関わるもの」なのです。典型的であり、特徴的であり、独特な性質が言語を構成しているのです。
語彙
| evidentiĝi | 明白になる |
本文
Estas interese rimarki, ke tiu konstato fakte validas pri ĉiuj lingvoj. En la franca la frazo il a beau essayer, il n'arrive pas, ‘kiom ajn li provas, ne prosperas al li’, sentiĝas kiel “pli franca” ol la samsenca quelque nombreux que soient ses essais répétés, il ne réussit pas. Kial? Verŝajne ĉar la esprimo avoir beau estas netradukebla laŭvorte alilingven, kaj ĉar uzi arriver, ‘alveni’, en la senco ‘sukcesi’ estas pura francaĵo, ne retrovebla en la plimulto el la aliaj lingvoj.
訳
このことが、全ての言語にも有効であると確認されることは興味深いことです。フランス語のフレーズ「il a beau essayer, il n'arrive pas」（どんなに試しても、彼にはできない）は、同じ意味で「quelque nombreux que soient ses essais répétés, il ne réussit pas」よりは『フランス語的』と感じられます。なぜでしょうか？おそらく「avoir beau」という表現が他の言語に逐語的に翻訳できないからであり、「arriver（到着する）」を「うまくいく」という意味で使用することは純粋にフランス語法的であり、他の大多数の言語には見られないものだからです。
語彙
| laŭvorte | 逐語的に |
本文
Parolante kun ĉinoj, mi ofte havis la okazon diri, ke kvankam mi relative bone komprenas ilian lingvon lege, ofte mi ne komprenas, kiam ĉinoj parolas inter si. Kiam mi diris ion kiel ren shuohua de shihou, wo bu mingbai, keshi wo hui kan bao, kan shu, laŭvorte: ‘Kiam homoj parolas, mi ne komprenas, sed mi scias legi gazeton aŭ libron’, okazis neniu speciala reago, sed plurfoje, kiam mi esprimis la saman ideon dirante tingbudong, kandedong, laŭvorte ‘aŭd-ne-kompren, leg-pov-kompren’, oni komentis: “Ho! Jen vi parolas kiel denaska ĉino! Malofte neĉinoj uzas tian formon.” (Ne estas vere, ke mi bone esprimas min ĉine, sed tiun tipe ĉinan frazstrukturon mi foje memoris dum interparolo, kaj, pro la ricevitaj laŭdoj, de tiam regule uzis!) Io, kio ne estas tradukita, sed kvazaŭ formita laŭ la strukturoj de la koncerna lingvo, sentiĝas pli konforma al ĝia spirito.
訳
中国人と話していると、比較的に中国語を読んで理解するにも関わらず中国人同士の会話はしばしばわからないという出来事がありました。私が「人说话的时候，我不明白可是我会看报，看书。」…直訳すると、「他人が話している時はわからないが、雑誌や本を読むと分かる」ですが…と話す時には、特別になんの反応もありませんが、何度か同じ意味で「听不懂，看得懂」（逐語的には、「聞いてわからず、読んで理解可能」）と表現すると、「おっ、生粋の中国人のように話しますね。そのような言い方は中国人でない人はめったに言わない」と評価しました（私が中国で言いたいことを上手に表現しているとのは真実ではなく、本当は会話の中で典型的な中国語の慣用語を覚えていて、褒められたために、その時からお決まりで使っていたのですが…）。翻訳されてなくても、あたかもその言語の構造に従っているようなものは、その精神に一致していると感じさせるのです。
語彙
| interparolo | 会話 |
本文
Jen tria ekzemplo. I don't feel up to it, ‘mi ne sentas min kapabla tion fari, ĝustanivela por tion fari’, sentiĝas pli angla ol la samsenca I do not think I have the ability to do it. La unua uzas siaspecan vortigon, unu el tiuj, kiuj igas la anglan manieron komuniki tute tipa, aparta. Jes, temas pri ĝenerala regulo: en iu ajn lingvo, verko aŭ traduko sentiĝas bona, kiam la teksto uzas kiel eble plej ofte la apartaĵojn de la koncerna lingvo.
訳
三番目の例文です。「 I don't feel up to it（私には、それをするレベルにあるとは思いませんし、できるとは思いません）は、同じ意味の「 I do not think I have the ability to do it」よりも英語らしさを感じさせます。前者は、独特の表現（英語の伝達方式を典型的で特別なものにするもののひとつ）を使っているのです。そうです。どんな言語でもそのテキストができるかぎり、その言語の最も特徴的な方法を使っている時は、その翻訳や作品は良い、と感じさせるのです。
語彙
| apartaĵoj | 特異点,特別なもの |
本文
Precize difini tiujn ecojn estas malfacile, eble eĉ nefareble. En esperanto, rolas ia kombino de simpleco kaj denseco: sporti estas pli simpla kaj pli mallonga ol praktiki sporton, same kiel impresas rilate al donas impreson.
訳
それらの性質を正確に定義するのは困難であり、おそらくできないでしょう。エスペラントでは、単純性と重厚性の組み合わせが役割を果たしています。すなわち、「 impresas」と「 donas impreson」との関係と同じく、「sporti」は「praktiki sporton」よりも単純で短いのです。
語彙
| roli | 役割を演じる |
本文
Miaopinie, nia bona lingvo strukture unikas per la kunagado de kvin faktoroj: neŝanĝeblo de la vortelementoj; senbara povo ilin kombini; emo al formaĵoj simplaj kaj koncizaj; elvokado prefere ol difinado, tamen kun atento al la neceso sufiĉe precizi; eblo perfinaĵe alsigni al iu ajn vorto iun ajn gramatikan funkcion, kio igas la esprimon laŭvole analiza (li havas voĉon similan al tiu de Petro; li iris al la hotelo per taksio) aŭ sinteza (li similas Petron voĉe; li taksiis hotelen, li iris hotelen taksie).
訳
私の見解では、私たちの良い言語（エスペラント）は５つの要素の相乗効果によって独特な性質をもっているのです。「語句要素の不変性」「組み合わせの障壁のない可能性」「単純で簡潔な形式傾向」「限定よりも想起を好むが、十分に正確になるように注意している」「いかなる語句にも語尾を使って文法的な機能を付加する能力（例えばエスペラントは思い通りに表現を、分析的な表現『li havas voĉon similan al tiu de Petro』『li iris al la hotelo per taksio』にしたり、統合的な表現『li similas Petron voĉe』『li taksiis hotelen, li iris hotelen taksie』にしたりできます）」
語彙
| kunagado | 共同作用 | unika | 独特な性質を持つ |
本文
Verŝajne ankaŭ aliaj faktoroj kontribuas al la unikeco de la lingvo. Kelkaj el ili, kvankam difinantaj ecojn de la lingvo mem, fakte spegulas la spiriton, en kiu ĝi estis konceptita kaj alprenita. Ni provu tion pli profunde esplori.
訳
おそらく他の要素もエスペラントの独自性に寄与してます。とはいえ、エスペラント自身の性質を定めているいくつかが、概念化され採用された精神を実際に反映しているのです。そのことをもっと深く掘り下げてみましょう。
語彙
| unikeco | 独自性 | kontribui | 寄与する |