**** Lesson 15 - Dek-e-kinesma Leciono ****************************************

The Perfect Tenses of the verb are formed by means of the suffix -ab,
   placed after the root and before the grammatical ending:
   Me parolabis. - I had spoken.   Ilu finabos. - He will have finished.

   Finabez, kande me arivos. - Be finished/done when I (shall) arrive.
   The perfect imperative does not exist in English and yet it can express the
   completion of order(s), but the expression in Ido is often crisper.

cf. The conditional tense ends in -us:

    Me kredus. - I would believe.  Me donus. - I would give.
    Elu enfalabus. - She would have fallen in.
    Me kredabus. - I would have believed.  Me donabus. - I would have given.

For the Present Perfect the ordinary Past is used:
   Ton quon me skribis me skribis. - What I have written, I have written.
   <- Me skribis to [=direct object] quon me skribis.

The Progressive Forms (I am speaking, I was speaking)
   may be translated literally: but most languages find the simple forms of
   the verb sufficient, so that these are to be preferred in Ido:
   Me parolas - I speak, I am speaking.
   Me parolis - I spoke, I was speaking, I have spoken.
   Me parolos - I shall speak, I shall be speaking.
   Me parolus - I should (or would) speak, I should be speaking.

The future participle in -onta translates the English
   "to be about to," "to be going to":
   Me esas parolonta. - I am going to speak.
   Ilu esis parolonta. - He was about to speak.
   Kelka homi esas sempre o manjanta, o quik manjonta, o jus manjinta. -
   Some people are always either having a meal, or just going to have one,
       or just having had one.

The Emphatic Forms are translated by the Ido simple forms
   reinforced by the adverb 'ya', indeed:
   Me ya askoltas. - I do listen, I am listening.
   Me skribis ya. - I did write.  Me atencis ya. - I was paying attention.
   Venez ya. - Do come!

AFFIXES:-----------------------------------------------------------------------

   dis- (separation, dissemination):   disdonar - to distribute (by hand)
      dissekar - to dissect   dissendar - distribute (by letter)

   des- (the contrary of any action, quality, etc.): des-honoro - dishonour
      desplezar - to displease   desfacila - difficult   desespero - despair
      despruvar - to disprove   deskovrar - to uncover   desaparar - to vanish

   ne- (really an adverb meaning "not," is much used as a prefix
        to indicate negation. It differs widely from des-,
        which marks the "direct opposite."):
        nekredebla - incredible    vole o nevole - willy-nilly
   There is all the difference in the world between a piece of evidence
      that does not prove a charge (atesto nepruvanta) and
      one that disproves it (atesto despruvanta).

   sen- (a preposition meaning "without", is also used as a prefix
         having the value of the English -less):  senpaga - gratuitous
      senviva - lifeless,  senhara - hairless

   mi- (half):  mihoro - half-an-hour   miapertita - half-open/ajar

   mis- (wrongly, amiss):  mislektar - to misread   mispozar - to misplace
        (Note the verb egarar, to mislay).

   -ach- (pejorative, giving a bad sense):   populacho - populace
      ridachar - to guffaw   skribachar - to scrawl

CONVERSATION:------------------------------------------------------------------
You look pale. - Vu aspektas pala.
Are you unwell? - Ka vu esas nesana?
I have a cold. - Me havas kataro.
I have caught cold. - Me prenis kataro.
Don't stand in the draught. - Ne restez en la aer-fluo.
Send for the doctor. - Querigez la mediko.
Are you often ill? - Ka vu esas ofte malada?
No, very seldom. - No, tre rare.
I don't remember being ill since I was a child. -
Me ne memoras esir malada depos mea infanteso.
Last year I had a cold in the head. - Lasta-yare, me havis nazkataro.
I had to stay at home for two days. - Me mustis restar en la domo dum du dii.
But I did not go to bed. - Ma me ne restis en la lito.

Salutado. ---------
Bon jorno, sioro. - Bona vespero, amiko.
Bona nokto, damzelo. - Me tre joyas vidar vu.
Me regretus, se me jenus vu. - Ja depos longa tempo me ne vidis vu.
Voluntez enirar, sioro. - Sideskez, me pregas vu. - Facez a me ta plezuro.
Ka vu ja volas forirar? - Voluntez balde skribar a me.
Multa saluti a vua spozo. - Rekomendez me a vua patro. - Kun plezuro, sioro.
Dormez bone, kar amiko. - Til rivido, morge vespere. - Adio, sioro.

La stando. -----
Quale vu standas, sioro? - Me dankas, me standas tre bone.
Quale standas vua spozo? - Lu esas/es kelke maladeta. Lu tusas (coughs).
Karlo havas dento-dolori. Vu ne havas bona mieno. - Me havas kapo-dolori.
Vu esas/es rauka (hoarse). - Ka vu havas febro? - Ka vu ja konsultis la mediko?
Yes, lu dicis, ke me bezonas ante omno repozo.
Me neplus darfas fumar e me devas promenar ofte en la fresh aero.
Obediez exakte lua konsili por ke vu balde esez itere sana.

KONVERSADO EN TAVERNO (tavern):------------------------------------------------
J: Danko pro la biro, Paul. Me prizas ca taverno multe...
   Bone, ube tu pasis tua vakanco?
P: Ni iris a Francia.
J: Ka vu esis en la sudo o la nordo?
P: En la sudo, naturale.
J: Quala la vetero esis? Tre varma, sendubite. Ta fortunoza homi qui...
P: No, Malega. Pluvegis. Ni ne vidis la suno.
J: Ka vere? Me kredis ke la vetero esas sempre bela en la sudo di Francia.
P: Ne ca yaro... Se me komprenis bone, Johan, tu ne iris adexterlande.
J: Ho ve, no! Me restis en Nederlando.
   Ma la vetero esis varma e la suno brilis.
   Mea nevulo - la filio di mea fratino - vakancis che me.
P: Quale ilu nomesas, tua nevulo?
J: Frank. Ilu evas dek e du e kreskas rapide. E me nultempe vidis tala apetito!
   Me pasis duimo de mea vakanco en la manjajo-butiki...
   Ma askoltez! Me ne audis omno pri Francia.
   Do, malgre la vetero, ka tu juis tua sejorno en Francia?
P: Fakte, no. Mea amorato abandonis me.
J: Quo! Ta blondino. Quale elu nomesas? Jannie, ka ne?
P: Yes. Elu renkontris ula kerlo sur la plajo, e foriris a Paris kun ilu.
J: Ne vere! Desfortunoza tu!    kerlo=fellow, chap, blighter(Br.)/guy(US)
P: Me retrovenis de Francia sole.
J: He, Paul! Askoltez! Ne trublez tu pri Jannie.
   Obliviez el! Esas multa altra yunini en la mondo.
P: Yes, me supozas ke tu esas justa.
J: Bone. Me konocas tre atraktiva damzelo qua nomesas Katrien,
   e me savas ke, prezente, elu serchas nova amorato...

De lernolibro Italiana:- 01 ---------------------------------------------------
Homulo (patro, viro) o homino (matro, muliero, amazono) esas homo.
Infantulo od infantino esas infanto.
En la familio on trovas patro, matro e filii, qui esas filiuli o filiini.
On uzas bovi por l'agrokultivo. (80 years ago in Italy)
La bovi esas tre utila, nam li donas lakto e butro.
La vivo di la homi esas kurta ed ofte plena de chagreni (grief).
Ili havas fratuli, ma ne fratini, ed eli havas fratini, ma ne fratuli.
Me havas ankore tri avi.

De lernolibro Italiana:- 02 ---------------------------------------------------
On ne povas vivar sen manjar.
Me tre prizas, sidante (sitting) sur la teraso di la domo,
   regardar la promenanti (walkers), qui pasas avan me.
On dicas ke ta rejino havas tre granda benigneso (kindness) por la povri.
Ta qua volas esar felica, devas esar vertuoza (virtuous).
L' artisti e la ciencisti esas grande utila a la homi.
Certe ilu havas grava motivi por agar tale.
Ti quin me vidas ek la dansantini, ne esas bela, nek gracioza.
Ta personi vestizas su tre stranje.
Vu desordinas to quon elu ordinas tante bone.

De la lernolibro Italiana:- 03 ------------------------------------------------
Quon vu facis hiere?  Me repozis.
Quon vu drinkis? Me drinkis poka vino e multa aquo.
E quon tu manjis? Me manjis poka karno ma multa pano.
Adube on pozis mea imprimuri (prints)?
Ka vu prizas la rankoremi (rancorous) e la venjemi (revengeful)?
Pos dormir multe, ilu volis departar.
Ka vu regardis ta bela skulturi (sculptures)?
El sufras de nevralgio (neuralgia) faciala (facial).
Li esas tre kurajoza (courageous) e vertuoza (virtuous).
Ne trovinte mea libri, me prenis la tui (=*le tua).
Arivinte ye la pedo di la monteto, ni haltis. Vu pagis to tre chere.
Il prenis la maxim bela sigari e lasis *le mikra (=la mikri).

*When you want to drop a plural noun, as in "la tua (libri)", you have to
   indicate the plurality by changing either the article "la" to "le"
   or the adjective "-a" to "-i" as "le tua" or "la tui", because ...
   "la tua" usually means "la tua librO" not "la tua librI".

De certena lektolibro ---- Lektajo 11:-----------------------------------------
Cadie/Hodie ni promenus, se la vetero (weather) esus bela.
Tu certe parolus altre, se tu savus la vereso.
Volunte me lokacus (would rent) ica bela chambro, se olu esus min chera.
Por tala chambro vu mustas pagar omnaloke la sam preco,
   nulu povus donar a vu chambro plu chipa en ta quartero dil urbo.
Mea fratino esus kontenta, se elu neplus esus malada.
Ka tu laborus, se tu esus richa? Yes, me laborus por mea plezuro.

Ma Anna, me ne povas komprenar pro ke tu ja nun tante ofte disputas kun
   tua fiancito. On ya povus kredar ke vi ja esas mariajita (married).

"Pro quo la fishi esas/es muta?" studento questionis sua kamarado (comrade).
"Naiva questiono!", esis la respondo,
   "Ka tu povus parolar, se tu havus la boko plena de aquo."

Kreditanto: "Vu ne povus vehar en tante bel automobilo, se vu pagus vua debi."
Debanto: "To esas/es vera, me joyas ke vu havas la sam opiniono quale me."

Spozino: "Me jus recevis mea fotografuri, ma me forjetos li,
          me aspektas quale se me esus dek yari plu olda."
Spozulo: "Tu ya povus konservar li dum dek yari, e pose uzar li."



XXXXX << The unofficial world of Ido >> XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Onu povas facar frazi sen "ke", se lu uzas apta infinitivo en Ido.

Me pensas ke me bezon-is bona spozino.
= Me pensas bezon-ir bona spozino.

Me pensas ke me bezon-as bona spozino.
= Me pensas bezon-ar bona spozino.

Me pensas ke me bezon-os bona spozino.
= Me pensas bezon-or bona spozino

Me pensas ke me bezon-us bona spozino, se me divenus felica.
= Me pensas bezon-ur bona spozino, se me divenus felica.

Pluse ........

Me pensas ke vu bezon-is bona spozino.
= Me pensas bezon-ir da vu' bona spozino.

Me pensas ke vu bezon-as bona spozino.
= Me pensas bezon-ar da vu' bona spozino.

Me pensas ke vu bezon-os bona spozino.
= Me pensas bezon-or da vu' bona spozino.

Me pensas ke vu bezon-us bona spozino, se vu divenus felica.
= Me pensas bezon-ur da vu' bona spozino,se vu divenus felica.

Pluse ........

Me pensas ke me bezon-ez bona spozino, se me volas divenor felica.
= No! No! Onu ne povas facar frazo sen "ke".
Pro ke la formo di -ez generale havas la subjekto di "vu" e ne "me".
Se onu dicus quale ....
Me pensas bezon-ez bona spozino, se me volas divenor felica.
= Me pensas ke "vu" bezon-ez bona spozino, se me?? volas divenor felica.