Bona lingvoを読む（エスペラント）

Oni nomas mutacio la fenomenon, ke jen aperas nova speco de vivaĵoj kapabla teni sin viva kaj disflori kiel speco. Kiel vi scias, laŭ la nun plej ĝenerale akceptita hipotezo pri la apero de la homoj, vivis estaĵoj pli malpli simiecaj, kaj foje okazis mutacio kaj prahomo ekekzistis. Kiam la simieca patrino rigardis tiun novnaskiton, ŝi certe ne fieris: ĝi ja estis videble fuŝo. Mankis al ĝi la harprotekto sur la tuta korpo, kaj ĝiaj aliaj mankoj konfirmiĝis pli kaj pli, laŭgrade, kiel la tempo pasis. Ĝi kapablis fari nenion, kion la aliaj bestoj faras ĝiaaĝe. Ke tiu strangaĵo plu vivis, estas miraklo. Eble la kvazaŭ-simiino ĝin amis kun escepta intenso: malfortuloj kortuŝas koron patrinan.

「生命を維持し、種として繁栄する能力のある新しい生物の種が出現する」という現象を、突然変異といいます。ご存知のように、人類の出現について現在、もっとも一般的に受け入れられている仮説によると、だいたい猿に似ている人間（類人猿）が生きていたが、ある時、突然変異を起こして、原人が存在し始めたのです。類人猿の母親がその原人を見た時、きっと自慢できなかったでしょう。なぜなら、それは一見してあきらかに出来損ないだったからです。全身を覆う体毛が欠如していたし、時を経るにしたがってしだいに、欠陥が見えてきたのです。その存在は、他の類人猿がその年齢に応じてできるようなことは何一つ、できませんでした。その奇妙な生き物が生存し続けてたことは、奇跡だったのです。おそらく、その類人猿の母親は母性愛が刺激されて、その弱者を例外的に愛していたのでしょう。

mutacio

突然変異

hipotezo

仮説

kortuŝi

感動させる

---

Por la aliaj bestoj, tiu fuŝito certe estis precipe ridinda. Kiam – ege malfrue – ĝi komencis paŝi, ĝi estis speciale mallerta kaj rigida. Ĝi provis antaŭeniri nur dupiede, sed pro tiu malsaĝa ambicio, ĝi konstante falis. Ju pli ĝi kreskis, des pli evidentis ĝiaj mankoj: ĝi havas nek la forton de urso, nek la rapidon de cervo, nek serpentan venenon, nek lertecon simian. Nenion ĝi havis por defendi sin en mondo por ĝi ege danĝera. Kun la timo, kiun tia situo vekis, ĝi povis vivi nur disvolvante sian intelekton.

他の類人猿にとって、その出来損ないの存在は、とりわけ笑いものでした。そいつがゆっくりと歩き始めた時、かなりぎごちなく、こわばっていました。二本の足だけで前に進もうとしましたが、その愚かな野望のせいで、いつも転んでばかり。成長すれば成長するほど、欠陥が明らかになるばかりした。クマのような強さもないし、蛇のような毒もないし、サルようような巧みさもありません。世間の中で、大きな危険から自分を守るものを何一つとして持ち合わせていなかったのです。そのような状況の中で目覚めた恐怖。それだけで、そいつは、自らの知性を発展させ、生きることができたのでした。

mallerta

不器用な

---

Sed dank' al tio, ĝi kapablis elturni sin el situacioj, ĉe kiuj la aliaj estis senhelpaj. Eble kelkaj bestoj tion rimarkis, kaj al ilia mokado kaj sento supereca aldoniĝis ia respekta timo: la strangaj, neatendeblaj reagoj de la fuŝito tro ofte taŭge efikis ...

しかし知性のおかげで、他の動物たちにとっては手の施しようのない状況からも、危険回避することができたのでした。おそらく他の数匹の類人猿たちも気づいていたかもしれません。それに対する嘲りと優越感に、ある種の畏怖の念が付け加わりました。すなわち、出来損ないの奇妙で予期できない反応が時にはとても的をえて効果をあげたのですから…

ia respekta timo

ある種の畏怖の念

---

Simile impresas al mi esperanto. La lingvokreemo de la homaro produktis ĉiajn komunikilojn, sed neniam iun kompareblan al tiu ĉi. La aliaj lingvoj – se tiel diri (kiel vi rimarkas, mi nun parolas laŭ la maniero de la dekstra cerbo: mi celas, ne analizi rigore, nur sentigi) – la aliaj lingvoj, do, rigardis ĝin, kaj ofte plu rigardas ĝin, de tre alte: “mankas al ĝi tio, kaj tio, kaj tio ĉi”, ili diras inter si, nekonscie elektante, por la komparo, nur la trajtojn, per kiuj ili superas, kaj tute ne rimarkante la grandiozan superecon multflankan de la mutaciulo.

同じように、エスペラントは私に感銘を与えています。人類の言語づくりの傾向は、あらゆるコミュニケーションの道具を作り出しましたが、エスペラントに比較できるものはありません。(いま右脳の方式にしたがって、つまり厳格に分析するのではなく感じさせるだけで話していることに、あなたは気づいていると思いますが…）あなたが気づいているように話すとしたら、その他の諸言語は、とても高いところから、それを何度も確かめては、「あれや、それも、これも足りないぞ」と互いに言い合っています。無意識的に、自分たちの優れたところだけを比較して、選んでいるのです。多くの側面から見て突然変異には堂々とした優位点があることに、彼らは全く気づいていないのです。

komparebla

比べられる

---

Tiun plibonecon ili ne konscias, sed sub la sojlo de la konscio ili observis ĝin, aŭ ĝin deduktis, kaj ĝi ilin timigas. Tiel sendube klariĝas la facileco, kun kiu psikologia esploro evidentigas la intervenon de angoro en la reagoj de multaj al esperanto, kiel mi demonstris aliloke (“Psikologiaj reagoj al esperanto”, Esperanto-dokumentoj, n-ro 26 E, Roterdamo: UEA, 1988).

その優位点を意識してはいないけれども、意識し始めた時には、彼らはそれを観察し、推理し、恐れてくるのです。そのように、エスペラントの容易性が明らかになるのです。エスペラントに対する多くの人たちの反応の中で、不安の関与があるということを心理学的な研究は明白にしています。このことは別の場所で私は論証していますが…（「エスペラントに対する心理的反応」エスペラント文書No.２６E、ロッテルダム、世界エスペラント協会、１９８８）

interveno

関与

angoro

不安

---

Kiam okazas mutacio, ne nur unu nova speco naskiĝas, sed pluraj, kuzaj, kiuj post iu tempo montriĝos sterilaj: altaj kvalitoj necesas por pluvivi. Ni scias, ke pluraj kvazaŭhomaj specoj ekzistis iutempe sed ili ne havis idojn dum sufiĉe longa tempo por stabiliĝi kiel sukcesinta speco. Tiun leĝon naturo obeis ankaŭ, kiam ĝi naskis la intergentan lingvon. Volapük, Ido, Occidental, Latino sine flexione, Interlingua, Neo, ktp estas la kuzoj, kiuj iom sukcesis. Kiam la tempo maturiĝis por mutacio, ŝajnas, ke Naturo naskas fekunde por certigi, ke vivos la plej altnivela. Nur rivaleco kaj konkuro praktik-terene ja povas havigi al la planedo produkton kun supera kvalito.

突然変異が起こる時、新しい種がひとつだけ生まれるのではなく、複数の従兄弟のような種も発生します。（もっともしばらくしてから、それらは不妊の兆候を示すのですが…生き続けるためには高度な特質が必要なのです） ある時代には複数の類人猿の種が存在していたけれども、うまくいく種として安定するために、それらは必要な期間に子孫を持つことができなったことを、私たちは知っています。その法則に自然は従ったのです。また一方で、それは部族間の言語を生み出しました。ヴォラピューク*1、イド語*2、オクツィデンタル*3、無活用ラテン語*4、インターリングア*5、ネオ語*6などが、いくらかうまくいった従兄弟たちです。時が熟すと、「自然」は最も質の良いものが生き残るだろうということを確認するために多くのものを生み出したのかもしれません。実践的領域で、まさにライバル関係と競争だけが、優位の質を持つ産物を、この惑星（地球）にもたらすことができたのでした。

praktik-terene

実践的領域で

---

Pri la rezulto de la lingva konkuro ne estas iu dubo: esperanto montriĝis la plej bona.
Al kio ŝuldiĝas ĝia pliboneco? Rilate al Volapük, kiun ankaŭ karakterizas prefero al inteligento super memoro, temas pri la fakto, ke nia bona lingvo estas pli respekta kaj pli demokratia. Respekta: la aspekto de la devenvortoj estas en esperanto, kontraste al Volapük, ĝenerale rekonebla; Zamenhof adaptis ilin al la bezonoj de la lingvo, sed ne misformis ilian vizaĝon: li tenis sin respekte al ili; simile, en la konstruo de la frazo, Zamenhof lasas al la lingvano multe pli da libereco ol Schleyer: li respektas lin aŭ ŝin. Demokratia: ne la aŭtoro aŭ iu komitato efektive prizorgas la evoluon, aŭ decidas pri dubaj punktoj, sed anonima uzado, t.e. kolektiva akcepto aŭ malakcepto de novaj formoj, kiujn iu ajn rajtas proponi.

この言語競争の結果については、間違いなく、エスペラントがもっとも優れていました。
何が、その良さをもたらしているのでしょうか？同じように記憶よりも理解力を重視することに特徴をおいたヴォラピュークと比べてみても、私たちの言語の方が実際に、尊重的であるし、もっと民主的であるということです。「尊重的」…単語の外形が、ヴォラピュークとは対照的にエスペラントは一般的鬼見分けがつきやすいのです。ザメンホフは単語を、その言語の必要に適合させましたが、その単語の顔つきを作りそこねてはいませんでした。ザメンホフは、それらを尊重することを維持したのです。文章の構造も同じです。ザメンホフは、シュライヤーよりも、言語使用者に対してより多くの自由を残したのです。彼が、彼もしくは彼女を尊重していたからです。「民主的」…作者ではなく、何らかの委員会が実際に言語の発展に気を配ったり、疑問点や、匿名の使用法（つまり誰でも提案できる新しい形態を、共同的に受け入れるか拒否するか）について決定しているのです。

ŝuldiĝi

借りを作る

---

Rilate al la aliaj kuzoj, la pliboneco kuŝas en du trajtoj. Unue, esperanto pli atentas la postulojn de tutmondismo, dum tiuj rivaloj estas kvazaŭ ekskluzive okcidentaj. Due, kaj precipe, ĝi pli fidas inteligenton ol memoron (komparu la tabelvortojn kun iliaj samsencaĵoj en Ido).

他の従兄弟（言語）に関しては、二つの特色の中に、（エスペラントの）良さがあります。まず第一に、エスペラントは、全世界主義への要求に注意を払っていますが、他のライバル言語はあたかも排他的であるかのように西洋的なのです。第二に、特に、エスペラントは記憶よりも知性を信頼しています（イド語の同等の意味を持つ相関語と比較してみて下さい）

ekskluzive

排他的に

---

Dirante, ke esperanto pli fidas inteligenton ol memoron, mi esprimis min ne tute prave. Temas ja pri ia nekonscia inteligento, kiun eble estus pli trafe nomi refleksa dedukt-kapablo. Ne kompreneblus la derivitaj vortoj aŭ la -u en ĉu ni iru? (tute ordinara esprimo, kiu ne havas ekzaktan samsencaĵon en la franca kaj en multaj aliaj lingvoj), se ne ekzistus nia kapablo dedukti. Sed dedukti, se tiel diri, instinkte, ne per longa intelekta procezo, nur en unu sekundero. Kaj jen, indulgu min pliafoje, mi nun faros al vi kurseton pri psikolingviko.

エスペラントは記憶よりも知性を信頼しているいいましたが、正しく言い表しているとは言えません。おそらく柔軟な推理能力というのがぴったりくるかもしれない無意識的知性なのです。派生語や、「ĉu ni iru? 」の中の「-u 」（これは完全にオリジナルな表現で、フランス語やその他の多くの諸言語のなかには同じ意味のものは存在しません） は、もし推理力がなければ分かりづらいかもしれませんね。長い知的プロセスを使わず、瞬間的に、つまり、本能的に推理することです。さて、心理言語学についての小講座をこれから行うことを、大目に見て下さいね。

indulgi

大目に見る