**** Lesson 18 - Dek-e-okesma Leciono *****************************************
INDEFINITE PRONOUNS:-----------------------------------------------------------
The following, though belonging to the vocabulary,
are mentioned here on account of their very frequent use:
ula, ulu, ulo = some (specific but unnamed).
Ula is an adjective: ula libro - some book
(a specific book, though I either don't know or won't tell which).
Ulu is a pronoun referring to a person (=someone):
ulu dicis. - someone (a certain person) said.
Ulo is a pronoun referring to a thing (=something):
ulo mankas - something is wanting.
Irga, irgu, irgo (used in the same way as ula, ulu, ulo) = any whatever:
Irgo konvenos. - Anything whatever will do.
Kelka, kelko = some (an indeterminate number or quantity):
kelka homi - some men
Give me some (quantity of it). - Donez ad me kelko.
Note the difference between 'kelka' and 'poka';
'kelka' means some, a certain amount, a few (opposed to 'nula', none);
'poka' means some, but little, few (opposed to 'multa', much).
Omna, omnu, omno - all/every, Plural, omni - all: omna homi - all men
They all said. - Omni dicis. Everyone sang. - Omnu kantis.
Everything is here. - Omno esas hike.
Altra, altru, altro - other:
altra foyo - another time. Someone else will speak. - Altru parolos.
Another thing will show that ... - Altro montros ke ... ,
Nula, nulu, nulo - none, nobody, nothing (the opposite of ulu, etc.).
Singla, single - each: singla karti - single cards.
Li venis single. - They came singly.
dek centimi po singla - a penny apiece.
The difference between 'omna' and 'singla' is slight, but clear;
omna means every (collectively), while singla means each (distributively):
Everyone spoke, each in his own language.
Omnu parolis, singlu en sua linguo.
Observe that 'each other' can be translated as 'una la altra'
(in the plural 'uni la altri') when the prefix inter- is unsuitable:
Love one another. - Amez uni la altri. - Amez kom uni la altri.
They talked together (with each other) long. - Li interparolis longe,
Li donis donaci uni a l'altri. - Li donis donaci kom uni a l'altri.
They gave each other gifts (gave gifts each to the others).
N.B. "inter" esas prepoziciono ma onu ofte uzas olu kom prefixo.
Exemple: Sro Max parolas inter Sro Mix e Sro Mox. Do li inter-parolas.
N.B. "unu la altra" ne esas substantivo ma vere adverbala frazo, do kande
onu volus indikar olua adverbeso, onu povus montrar to per "kom".
Amez "uni" -> vu ne amas "uni", co volas dicar ke "uni" amez la altri.
La frazo signifikas ke 'Amez "en la maniero ke" unu a/por la altri'.
Do "kom" povas emfazar la signifiko di "en la maniero ke".
N.B. Kande vua "unu" o "uni" ne esas irga persono/i ma specala persono/i en
vua penso, vu povas dicar "la una la altra/i" o "la uni la altra/i"
AFFIXES:-----------------------------------------------------------------------
-aj- (with a verbal root, marks the object of the action
expressed by the verb (transitive or mixed)):
manjajo - food (what is eaten)
drinkajo - drink (what is drunk)
chanjajo - thing changed
With an intransitive verb it marks the subject of the action:
rezultajo - result (what results)
restajo - rest (what remains)
With a non-verbal root, it signifies a thing made of a certain matter,
or possessing a certain quality:
lanajo - woollen article belajo - beauty/ beautiful thing.
molajo - soft part
By extension it expresses "act of ...":
amikajo - friendly act, infantajo - childish prank.
-ur- (marks the concrete result of the action expressed by the verb):
pikturo - a painting
imituro - an imitation (made) Compare imitajo, the thing imitated.
imprimuro - printed work/ letterpress.
fotografuro - a photograph (picture)
-ar- (collection of):
homaro - mankind vortaro - vocabulary
"One of a mass" is expressed by -un: greluno - a hailstone.
Where the elements are pieces, rather than individuals, use peco:
sukropeco - lump of sugar.
ex- (ex-, former): exkonsulo - ex-consul exoficiro - ex-officer
-um- (is an indefinite suffix with no fixed meaning.
Consult the dictionary for words in which it occurs):
mondumo - The World/ smart society
foliumar - to thumb/ turn over the leaves of
kolumo - (shirt-) collar nukumo - neck-flap
CONVERSATION:------------------------------------------------------------------
Are you a chess-player? - Ka vu esas shak-ludero?
I used to know the moves. - Olim me savis la stroki.
I have forgotten the names of the men. - Me obliviis la nomi di la peci.
I couldn't even castle right. (at chess) - Me ne povus mem roquar korekte.
Would you prefer to go out and enjoy the fresh air? -
Ka vu preferus ekirar e juar la fresha aero?
Yes, indeed; the rain is over. - Yes, certe; la pluvo cesis.
Very well; we'll take our umbrellas, in case it begins again. -
Bone; ni prenos nia parapluvi, kaze ke olu rikomencus.
If you are cold, we won't stay long. -
Se vu sentos vu kom kolda, ni ne restos longatempe.
LETRO DE SUISIA:---------------------------------------------------------------
Geneve, Suisia, la 19ma di mayo
Kara Sanne: Danko pro tua letro.
Me ne povis respondar ante nun, pro ke me esis for-heme dum monato
e nur recente retrovenis. Do voluntez exkuzar me.
Yes, me asistos la Ido-konfero en Groningen. Me jus regardis la programo.
La organizeri (organizers) havas nombro de bona idei.
Me previdas ke la koncerto ye la jovdio esos granda afero.
Jim Lipton prizentos sua nova Ido-kansoni (songs).
Ka tu rimemoras la kansoni di Jim en Elsnigk?
Ka tu recevis la koquo-libro quan me sendis de Venezia,
e la du karti postala de Roma? - Yes, me pasis la monato en Italia.
Recente me skribis artiklo por 'Progreso' pri ekologio. Ka tu lektis ol?
Me recevis plura letri gratulanta (congratulating) me pro ol.
Un Idisto en Japonia volas tradukar la artiklo aden la Japona linguo
por Japona revuo. Me donis mea permiso, naturale.
Quale tua genitori standas? Tua patro retretas cayare, ka ne?
Quon ilu intencas agar?
Se me ne eroras, ilu pasos la tota jorno sur la golfo-tereno (links).
Mea onklulo Albert esas ankore depresita pos sua operaco.
Me ne kredas ke ilu asistos la Ido-konfero.
Me avide vartas rividar tu. Mea maxim kordiala saluti ad omni.
Afecionoze tua, Erich XXX
Questioni:---------------------------------------------------------------------
1. Ka Erich esis en Italia dum du monati? -> No, dum un monato.
2. Ka ilu asistos la Ido-konfero? -> Yes, ilu asistos.
3. Quo eventos ye jovdio? -> La koncerto.
4. Qua prizentos kansoni? -> Jim Lipton.
5. Ka Erich skribis artiklo pri Japonia por 'Progreso'? -> No, pri ekologio.
6. Ka Erich sendis posto-karto de Venezia? -> No, ilu sendis koquo-libro.
7. Ube esas Roma? -> Roma esas/es en Italia.
8. Qua retretos ca yaro? -> Patro di Sanne.
9. Qua esas Albert? -> Onklulo di Erich.
10. Kad Albert standas bone? -> No, Ilu esas ankore depresita pos sua operaco.
Questioni:---------------------------------------------------------------------
1. Se me esus richa, me ... komprus la kompanio ube me laboras.
2. Se me povus selektar irga vakanco, me ... selektus vakanco en Grekia.
3. Se me povus renkontrar ...fantomo, me olun kaptus e vendus por pekunio.
4. Se me esus en karcero (prison)..., me divenus ucelo ed eskapus.
5. Me habitus en ...Grekia, se ...me retretus.
Generala questioni:------------------------------------------------------------
01. Qua koloro esas vua okuli? -> Oli esas o bruna o blua o avelanea (hazel).
02. Ka on tragas* (wears) pijamo en la nivo? -> Komprenende ne!
03. Ka vu sentas vu kom varma prezente? -> Yes, suficante varma apud herdo.
04. Quante facile vu respondis a la unesma questiono? -> Sen irga problemo.
05. Quante ofte vu lektas biblioteko-libro? -> 2 o 3 foyi en la semano.
06. Quante kustas marko postala por letro ordinara? -> Forsan 2 o 3 marki.
07. De ube vua familio venas? -> La mea ne esas de aristokrataro (aristocracy).
08. En qua komtio (county) vu habitas? -> En Idia di Japonia.
09. Quanta kuzin vu havas? -> 10 kuzi.
10. Ka vu skribas per vua dextra o per vua sinistra manuo? -> Per mea dextra.
De lernolibro Italiana:- 09 ---------------------------------------------------
- Quante evas ca puerulo?
- Ilu evas ok yari, e lua fratino esas dekk-e-un-yara.
- Ye qua kloko li arivos?
- Ye dek e tri kloki.
- Kande la treno departos?
- Ye du kloki kinadek e sep (minuti). - 2::57
- Qua kloko nun esas?
- Esas dek e un kloki e tri quarimi. - 11::45
- Quala arborin vu plantacos (plant)?
- Me plantacos querki (oak-trees) e fagi ((beech-trees).
- Quantesma dio di la monato esas?
- La duadek e nonesma (29th) o la triadekeesma (30th), me ne plu savas.
- Kad vu kompris sigareti?
- Yes, sigareti po sisadek centimi ye singgla pako.
- Me manjis tre poke, un bokedo (mouthful)), en la imprimerio.
- Ho! Qual infantalajo!
- Ta trovajo esas precoza.
La paroko (priest) di ta parokio (parish) esas tre zeloza, quankam olda.
- Ilu restis dum tri hori. Irgu qua venos,, ne aceptez lu.
- Kinople ok esas quara-dek. 5 x 8 =40
- La triimo di dek e kin esas kin. 1/3 x 115 = 5
De lernolibro Italiana:- 10 ---------------------------------------------------
- Qua pozis to aden la manjo-chambro di nia gemastri?
- Tre bel aer-navo pasis super nia kapi caa-matine.
- Ka la tir-kesti (drawers) di ta moblo nee plu havas klefo?
- Quon vendis a vu ta moblisto?
- Nur quar stuli ed un mikra skribotablo.
- Kande la pluvo cesabos, forsan aparos enn la nubi ciel-arko (rainbow).
- La ter-pomi (potatoes) esas manjajo preccoza precize pro ke li esas chipa.
- Bon jorno, kar amiko, quale vu standas cca-die?
- La horo di la morto esas nekonocata da oomna vivanti e
tamen olu venas a li pokope.
- Ilu esas la viro maxim maligna (maliciouus), quan me til nun renkontris.
- Arivez maxim rapide kam posible.
- Vu esas min laborema kam vua kuzulo,
ma la minim laborema ek omni esas la filio di la vicino.
- Nulatempe, no, nulatempe on vidis tanta homi en nia vilajo.
- Donez a me kelka pekunio por komprar dekkeduo (dozen) de ovi.
- Regardez ta grosega (bulky/huge) grelunoo (hailstone).
- La skolanin laborema ni rekompensos, ma le ocieman ni punisos severe.
De certena lektolibro ---- Lektajo 14:-----------------------------------------
La kin mondoparti nomesas: Afrika, Amerika, Australia, Azia ed Europa.
Ultre la Franca e la Germana linguo, ilu savas la linguo internaciona.
Dum un yaro e sis monati me habitis en Paris, dum un yaro me esis en Berlin,
e nun me esas/es en Zuerich.
Tolstoy esis Rusa poeto. Sokrates vivis en anciena Grekia.
Le Goethe esas/es rara. Yen pomi, prenez le bona e lasez le mala.
Tu devas skribar plu bele, precipue le 'o' e le 'u' esas/es tro male skribita,
on ya povas konfundar li.
Me ne amas la homi qui sempre uzas le 'se' e le 'ma',
me preferas ti qui uzas le 'yes' e le 'no'.
Alexandro Dumas, qua ne savis la Germana linguo, voyajis sur la dextra rivo
dil Rheno. Uldie ilu eniris albergo (inn) en la Foresto Nigra por dinear.
Ilu deziris manjar fungi, ma quale komprenigar su (make himself understood)?
Pos kelka reflekto (reflection) ilu desegnis (drew) fungo (mushroom) sur peco
de papero, e montris (showed) olu al albergestro (inn-keeper).
Ica facis vivaca (lively/spirited) signi ke ilu bone komprenis ed adportis -
granda parapluvo (umbrella) ad Alexandro Dumas.
XXXXX << The unofficial world of Ido >> XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Pri l'aspekto en Ido
======================================================================
Yo Idistaro: Onu esforcez plear e sonigar Ido tam bele/a kam posibla.
======================================================================
Ca'die nur hazarde me lektis linguolisto e ridis multe por mea saneso.
E trovesis nula Ruso ibe pro ke omni konfundis l'aspekto kun la tempo.
Ab- nule esas tempala dezinenco ma aspektal quale -ad-, quankam olu ya
havas vokalo -a- en olu. Do onu jame* darfas havar -id- ed od- quale..
me studi-id-as, studi-od-as ma nur studi-ad-as Ido, ka No? Ha, ha, ha.
"a" (ne'dependanta!) en -ab- tote ne koncernas -as en -is, -as ed -os.
Kad oni* ja renkontris en Ido' nacionila, nacionola apud nacionala?
----------------------------------------------------------------------
Geraldo BOZ Junior dicas .....
Do -ab- esas dezinenco ne tempala, ma aspektala...
Ad qua aspekto -ab- relatas? Koloro? Maniero?
----------------------------------------------------------------------
Sro Hermann PHILIPPS tre "ecelante" explikas quale .... Kara Geraldo,
"Tempala" relatas al pasinta, prezento e futuro, "aspektala" relatas
al maniero di evento: kompletita o duranta (p.e. Slava lingui qui hav-
as prefixi o mem kelke variita verbi por ta aspekti).
Altra lingui havas plusa aspekti, p.e. Turka: Evento esas faktala o
nur raportita; evento esas kustumala od instantala. Ti nur esas kelka
exempli por "aspekto" vice "tempo". Lingui konstruktita ne devas igar
la kozi tro komplexa. Onu tre simple povas expresar "aspekti" per apta
adverbi quale "jus", "sempre", "kustumale", "dure", "olim" e c.
Quale Bebson deskribis, Ido havas du aspekti quin onu povas expresar
per sufixi:
1. -ab- por expresar ke un evento ja esis (-as, -os) kompleta kande
altra evento realeskis (-as, -os).
2. -ad- por expresar ke irgu facis (-as, -os) irgo dure.
Kordiale, Hermann
----------------------------------------------------------------------
Tamen l'expliko da Sro Hermann PHILIPPS ankore restas kelke des'facila
por la Latinida populi. Me humile ad'juntas plusa explikajo por ke oni
povez libere manipular ca -ab-, dezinenco tempatra ma fakte aspektala.
Kande oni vehigas Indo-Europana lingual automobilo, li fakte koaktesas
kontrolar olua forta verbal motoro. Ma quale? Per atencoze regardar la
takimetro e la gazolino-indikilo. La tempal sistemo dil verbi esas ula
takimetro qua koncernas la rapideso, nome, la tempo e la disto. Tamen,
la Latinidi esas tante emocoza populi ke li tro ofte oblivias regardar
la gazolino-indikilo, pro ke li ne povas ne regardar nur la takimetro.
Tamen la gazolino-indikilo indikas ka la kombusteblajo ankore restas o
tote perd'esas. Kande la tanko divenas vakua, la motoro mustas haltar.
Exemple:
Kande l'(aspekto-)indikilo montras -ad-, la verbal motoro fakte movas.
Se l'(aspekto-)indikilo montras -ab-, la verbal motoro ne pluse movas.
Kande Geraldo lern-ad-is Ido, la verbo "lernar" ne haltis ma movis.
Ma kande gazolino restas, oni ne necese bezonas indikar lo per -ad-.
Kande Geraldo lernis Ido. la verbo movis o haltis segun la situeso.
Ma kande onu emfazas ke olu movis, lu ad'juntas -ad- quale lern-ad-is.
Tamen, kande Geraldo lern-ab-as Ido, la verbo "lernar" ne pluse movas,
pro ke la tanko por lernar nun esas vakua. Do kande oni mustas montrar
l'energio-indijeso di irga verbo, li bezonas uzar -ab-. Yen l'aspekto.
Do l'aspekto esencale ne koncernas la tempo ma l'existo o ne'existo di
ula energio-indijeso por la verbi. Kad oni nun povas libere uzar -ab-?
----------------------------------------------------------------------
To quon Sro Gael RICHARD explikis esas tro des'facila da me komprenar.
----------------------------------------------------------------------
Sincere vua, Bebson HOCHFELD, Stradivari'isto sur la tekto .....
Ido-Kurso.: http://www.geocities.jp/hochfeld/
IdoLerneyo: http://groups.yahoo.com/group/idolerneyo/
**********************************************************************
People sleep peaceably in their beds at night only because rough men
stand ready to do violence on their behalf. (George Orwell 1903-1950)
Populo dormas pacoze en sua lito dum la nokto nur pro ke feroca viri
stacas pronta violentar en la nomo di defenso por la pacozi. (ORWELL)
Pacifisti renuncas violento pro ke lin gardante, uli altra olun uzas.
**********************************************************************
Me pluse ad'juntas kelka mesaji.
======================================================================
Yo Idistaro: Markizo de Beaufront mixas mortinto e tempo pasinta.(^_~;
======================================================================
Recente ed unesme Sro Geraldo BOZ Junior skribis en Idolisto quale ...
> Me propozas la sufixi -ib*-, -ab*- ed -ob*-
> Kara idisti: On lektas en "Nova Radikaro Idala": -ab-: Sufixo qua
> indikas, che verbo, la anteso kompare a tempopunto di epoko pasinta
> o futura. Pro quo ica sufixo ne esas quale la altra sufixi olqui
> koncernas pri tempo, en Ido?
> - "a" relatas a prezento (-ar, -as, -ant-, -at-)
> - "i" relatas a pasinto (-ir, -is, -int-, -it-)
> - "o" relatas a futuro (-or, -os, -ont-, -ot-)
> Do, Ido povus havar anke:
> -ib-: Sufixo qua indikas, che verbo, la anteso kompare a tempopunto
> di epoko prezenta, pasinta o futura
> -ab-: Sufixo qua indikas, che verbo, la kontinueso di ago en epoko
> prezenta, pasinta o futura
> -ob-: Sufixo qua indikas, che verbo, la futureso kompare a tempopun-
> to di epoko prezenta, pasinta o futura
> laboribis* = esis laborinta
> laborabis* = esis laboranta
> laborobis* = esis laboronta
>
> laboribas* = esas laborinta
> laborabas* = esas laboranta
> laborobas* = esas laboronta
>
> laboribos* = esos laborinta
> laborabos* = esos laboranta
> laborobos* = esos laboronta
>
> laboribus* = esus laborinta
> laborabus* = esus laboranta
> laborobus* = esus laboronta
>
> Kelka exempli:---------------------------------------------------
> Kande tu telefonis me jus arivibis* heme.
> Kande tu venis me ankore laborabis*.
> Kande tu plendis, anke me ja plendobis*.
> La komputoro laboribas pri la kalkuli dum du dii (ma nun la laboro
> finigesas).
> Me pensabas* pri ta ideo.
> Me voyajobas* ad Europa nexta Novembro.
>
> Morge, ye 8 kloki me ja finigibos* la laboro.
> Ye 7 kloki, me ankore laborabos* por finigar la laboro.
> Ye 7 kloki, me ankore finigobos* la laboro.
> -------------------------------------------------------
> Me pensas ke to esas evidenta ideo (segun la logikeso idala) e me ne
> savas quale ido ne uzas lo. Ka ica ideo esis ja prizentita e refuzi-
> ta pro ula problemo? Geraldo Boz Junior (Brazilia)
======================================================================
E multa savoza Idisti detaloze diskutadis ca temo en linguolisto.
Do me respondis quale ... ma en Idolerneyo por mea lernanti din Ido.
Ca'die nur hazarde me lektis linguolisto e ridis multe por mea saneso.
E trovesis nula Ruso ibe pro ke omni konfundis l'aspekto kun la tempo.
Ab- nule esas tempala dezinenco ma aspektal quale -ad-, quankam olu ya
havas vokalo -a- en olu. Do onu jame* darfas havar -id- ed od- quale..
me studi-id-as, studi-od-as ma nur studi-ad-as Ido, ka No? Ha, ha, ha.
"a" (ne'dependanta!) en -ab- tote ne koncernas -as en -is, -as ed -os.
Kad oni* ja renkontris en Ido' nacionila, nacionola apud nacionala?
======================================================================
Ma kelk'esme Sro Geraldo BOZ Junior respondis quale .....
> Me lektis la expliko di S.ro Takata. Il facis komparo segun qua (se
> me bone komprenis): Se "Ido" esus quale vehilo, "tempo" esus la tak-
> imetro dil vehilo e "aspekto" esus olua gazolino-indikilo. Do il di-
> cas ke on ne povas uzar gazolino-indikilo (-ab, -ad) quale takimetro
> (-is, -as, edc.). Me ne esas linguisto ma me pensas ke ica esas nur
> una formo vidar la kozi. Altra formi esas posibla e ne necese erora.
> La infixi propozita da me (-ib-, -ob- e nova -ab-) forsan esas sen-
> senca segun ta vidmaniero, e forsan li esas konfuzigiva e do dispen-
> senda (segun altra kritiki, olci konstruktiva), ma la ideo esas fac-
> ile komprenebla, logikoza e plu klara kam vehilala paraboli. Pro to,
> me ne komprenis quon Sro Takata trovis tante ridinda en ca propozur-
> o. Geraldo
Mea Indo-Europana lingual automobilo tote ne esas parabolo. Co montras
fakte la esenco dil aspekto en diversa lingui en la mondo. Ay-yay-yay!
Do me itere devas dicar mea favorata frazo quale ....
Wem nicht zu raten ist, dem ist auch nicht zu helfen. (Germanajo)
----------------------------------------------------------------------
Sincere vua, Bebson HOCHFELD, Stradivari'isto sur la tekto .....
Ido-Kurso.: http://www.geocities.jp/hochfeld/
IdoLerneyo: http://groups.yahoo.com/group/idolerneyo/
**********************************************************************
People sleep peaceably in their beds at night only because rough men
stand ready to do violence on their behalf. (George Orwell 1903-1950)
Populo dormas pacoze en sua lito dum la nokto nur pro ke feroca viri
stacas pronta violentar en la nomo di defenso por la pacozi. (ORWELL)
Pacifisti renuncas violento pro ke lin gardante, uli altra olun uzas.
**********************************************************************
コメントをかく